--HAVZA GENELGESİ (25 MAYIS 1919)--

Samsundan ayrılan Mustafa Kemal Paşa Kavak ilçesine uğrayarak Havza ya 25 Mayıs 1919’da vardı.

İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali Osmanlı hükümetini harekete geçirememiş Babı-âli Yunan işgalini kaldırabilmek için çare görememiştir. Kurtarıcı milli lider ve inkılâpçı Mustafa Kemal ise İstanbul da olduğu gibi Havza dan verdiği emirlerle Anadolu'nun her tarafında mitingler tertip ettirmekle işe başladı. Mustafa Kemal Paşa Havza da halkın müthiş ilgisini görmüştü. 30 Mayıs 1919 da ilk protesto mitingi havzada yapıldı. Mitingden sonra her türlü saldırının silahlarla önlenmesi için ant içildi.

03.06.1919 da askeri kumandan ve mülki emirlerle telgraf göndererek, Paris de toplanacak barış konferansına gidecek heyetle ilgili olmak üzere milli vicdanın kesin isteğine uygun kararlar alınmasının gerekliliğini bildirmiş ve müdafaa-i hukuk ile reda-i ilhak cemiyetlerinin Türk milletinin haklarının korunması yolunda harekete geçmesinin zorunluluğunu ifade etmiştir.

İstanbul mitinglerinin ilk tepkisi işgal makamlarının mevkuf bulunan 67 Türk devlet adamını MALATYA sürmeleri ve Mustafa Kemal Paşayı İstanbul'a geri çağırmaları olmuştur.

Bu geri çağırma tekliflerini reddeden Mustafa Kemal Paşa halk ile yaptığı temaslarla havzadan gönderdiği teminlerle milli irade sözcüğü bir lider olarak İstanbul hükümetine ve işgal birliklerine karşı milli menfaatlerini çekinmeden korkmadan savunmak üzere ortaya atıldığını göstermiştir.

Havza teminleri ile Mustafa Kemal Paşa milli tehlikeye karşı halkın kaynaşmasını uyanmasını ve bir milli kaynaşma halini olarak bir hedefe yönelmesini arzuluyordu. Dava milli tehlikeye karşı milleti uyarmak ve harekete geçirmekti. Mustafa Kemal Paşa Anadolu'ya geçeli henüz bir ay olmuştu. Bir süre içinde bütün orduların birlikleriyle ilişki ve bağlantı sağlamış ve halkı elden geldiği kadar uyarılmış milletçe teşkilatlanma düşüncesi yayılmaya başladı. Artık teşebbüs ve icra şahsi olmaktan çıkıp milletin birlik ve dayanışmasını sağlayacak mahiyette olmak idi.

Bu maksatla 21/22 Haziran 1919 günü tarihi Amasya tamimi yayımlanmıştır.

--HAVZALILARLA KONUŞMA (24 EYLÜL 1924)--

Havza’da Belediye adına verilen söyleve cevap olarak:

Kahraman Havzalılar! Sizinle en acılı ve yaslı günlerde tanıştım. Aranızda günlerce kaldım. Bana geçmişin kıymetli anılarını canlandıran şu daire içinde, kıymetli çalışma ve yardımlaşmanızdan çok yararlandım.

Bundan sonra Paşanın Havza’dan İstanbul’a nasıl çağrıldığını ve bundaki amacı açıklayarak sözüne devam etti: Eğer Havzalıların o içten ve sağlam saygı ve sevgileri olmasa ve eğer Havza’nın faydalı ve sağlıklı kaplıcaları sağlık durumum üzerinde iyi bir etki bırakmasaydı, emin olunuz ki, inkılâp için çalışamayacaktım. Bundan dolayıdır ki, Havza’ya ve Havzalılara çok şey borçluyum. Kalbimdeki bu bağlılığımı sonsuza dek saklayacak, sizi hiç unutmayacağım. Saygıdeğer Havzalılar, ilk yeltenişi, ilk cesareti gösteren, ilk teşkilât yapan siz oldunuz. İnkılâp ve cumhuriyet tarihinde, kahraman Havza’nın ve Havzalıların büyük bir yeri vardır.

Gazi M.Kemal Paşa, Havza hakkında eser yazan Fuat’ı övdükten sonra şu sözleri söylemişlerdir:

Kahraman Havzalılar, sizinle tekrar görüştüğüme gerçekten mutlu oldum. Sizi hiç unutamayacağım.

Hâkimiyet-i Milliye, 26.09.1924